Dziś Wszystkich Świętych obchodzimy w Polsce 1 listopada, jednak nie zawsze tak było. Początkowo obchodzono go w maju, upamiętniając poświęcenie pogańskiego Panteonu na Kościół i złożenia w nim bezimiennych relikwii w 610 roku. Wtedy dotyczyło to jednak wyłącznie męczenników, którzy oddali życie za Chrystusa. Ponad 100 lat później święto zostało przeniesione na dzień 1 listopada, a w 831 roku zmienione na dzień upamiętniania wszystkich świętych Kościoła katolickiego.
W tradycji ludowej zmarłym poświęcono czas przesileń wiosennych i jesiennych. Wierzono, że wtedy zaciera się granica ciemności z jasnością i świata żywych ze światem zmarłych, a dusze miały odwiedzać swoje domostwa i rodziny. Ówczesne obrzędy były więc oczekiwaniem na zmarłych i obcowania z nimi - otwierano okna, palono świece i ogniska czy ucztowano na cmentarzach.
- W naszym obszarze kulturowym mieliśmy archaiczne, przedchrześcijańskie święta zmarłych. Były Wielkie Dziady, które wypadały na wiosnę, w okolicy dzisiejszej Wielkanocy. I w dzisiejszym jej świętowaniu pozostały elementy Wielkich Dziadów, chociażby pisanki, które wkładano zmarłym za pazuchę jako znak wiecznego życia. Były też Dziady Małe, jesienne. W naszej szerokości geograficznej były też inne święta w tym okresie, np. celtyckie Samhain, z którego wywodzi się Halloween - mówi w rozmowie z Tokfm.pl prof. Zbigniew Mikołejko, filozof i historyk religii.
Według starych ludowych wierzeń każde przesilenie, w tym także jesienne, było czasem, gdy dusze zmarłych wracały na ziemię, a upiory i demony straszyły żywych. Wierzono, że w okresie, kiedy zamiera ziemia i przyroda, powracają do świata żywych nasi przodkowie, czyli dziadowie, a ich dusze wracają do swoich domów. Aby powracające zza światów dusze mogły się ogrzać, zapalano światło. Zwyczaj ten praktykowany w XVI-XVII wieku przetrwał do czasów współczesnych w zmienionej formie - obecnie palimy znicze na grobach bliskich. Ten zwyczaj pojawił się dopiero w okresie międzywojennym.
W zamierzchłych czasach kult zmarłych był obchodzony raczej w domu, nie było natomiast rozpowszechnionego obecnie zwyczaju odwiedzania cmentarzy i palenia świec.
Chrześcijaństwo walczyło z obrzędami pogańskimi i wprowadzało w ich miejsce inne święta, a jednocześnie chrystianizowało i adaptowało część z nich. W miejsce Dziadów Kościół katolicki wprowadził Zaduszki.
Kościół dokonał rozdzielenia Dziadów i dnia Wszystkich Świętych ze względu na silne poczucie hierarchii. Wszystkich Świętych jest dniem tych, którzy dostąpili już zbawienia, dniem świętych z kalendarza kościelnego. A cała reszta musi się zadowolić Dniem Zadusznym, którego sama nazwa wskazuje, że należy modlić się >>za duszę<< tych, którzy jeszcze nie dostąpili zbawienia.
Dziś nie rozdziela się tych świąt i zazwyczaj odwiedza się groby bliskich pierwszego dnia listopada.
Tradycje pogańskie i obrzędy znane z Dziadów nie ustały, a jedynie wkomponowały się w tradycję świętowania. Część obrzędów związana jest z symbolami obecnymi we wszystkich kulturach. Przykładem może być palenie zniczy. Tradycja karmienia zmarłych - ucztowania na cmentarzu i pozostawiania jedzenia dla dusz - jest natomiast przykładem obrzędu, którego Kościół nie chrystianizował, a starał się wyprzeć. Zwyczaj ten nie zniknął jednak zupełnie. W >>Chłopach<< Reymonta świętowanie odbywa się w archaiczny sposób, z jedzeniem na cmentarzu, a przecież akcja toczy się niewiele ponad 100 lat temu. Niektórzy zresztą do dziś biesiadują na grobach zmarłych, jak Cyganie, a Rosjanie piją na cmentarzach wódkę.
Halloween, obchodzone w wielu krajach 31 października, przed dniem Wszystkich Świętych pojawiło się w Polsce w latach 90. Ze względu na swoje pogańskie pochodzenie i utożsamianie go z kultem Szatana często jest krytykowane przez Kościół i środowiska katolickie.
Katolicką odpowiedzią na Halloween ma być >>Holy wins<<, czyli pochód osób przebranych za postacie świętych. Takie korowody odbywają się w niektórych miastach w Polsce, a część katechetów organizuje podobne zabawy w szkołach.
A jak świętują w innych krajach? Słowacy np. w zaduszkową noc zostawiają na stole jedzenie. Wierzą, że zmarli, których przyjdą odwiedzić ich domy będą strudzeni i głodni.
Filipińczycy także 1 listopada obchodzą Święto Zmarłych. Jest to dzień wolny od pracy, w którym całe rodziny udają się na cmentarze. Niektórzy bliscy ustawiają namioty i dekorują groby barwnymi ozdobami. Biesiadują przy nagrobkach często całą noc. W niektórych regionach, grupy ludzi zwane >>pangangaluluwa<< wędrują od domu do domu grając i śpiewając w imieniu tych, którzy odeszli.
Święto Zmarłych w Meksyku, czyli Dia de los Muertos to wielkie, podzielone na dwie części obchody. Pierwsza część odbywająca się 31 października i 1 listopada poświęcona jest zmarłym dzieciom, nazywanym aniołkami. Druga, 1 i 2 listopada, dotyczy dorosłych. Dia de los Muertos to barwne i radosne święto. Przygotowania do niego zaczynają się już na kilka tygodni wcześniej. W sklepach pojawiają się słodycze oraz figurki w kształcie szkieletów, trupich czaszek i upiorów przeznaczone do dekoracji lub na prezenty. Domy są na przyjęcie zmarłych sprzątane, budowane są także specjalne ołtarze powitalne, na których stawia się zdjęcie zmarłego oraz kwiaty, kadzidła i jedzenie. Rodziny odwiedzają też groby zmarłych, a w niektórych miejscowościach wciąż panuje zwyczaj biesiadowania przy nich całą noc. Bliscy wspominają wtedy nieżyjących, śpiewają ich ulubione piosenki i jedzą ich ulubione potrawy. Jednym z najpopularniejszych dań w tym dniu jest kurczak w sosie czekoladowym. Przy grobach dzieci kładzie się ich zabawki. Meksykańskie Święto Zmarłych łączy w sobie hiszpańskie katolickie tradycje z tubylczymi obrządkami prekolumbijczyków.
Święto Zmarłych jest w Ekwadorze ściśle wiąże się z jedzeniem. Rodziny zasiadają przy stole zastawionym tradycyjnymi potrawami. Jedzą m.in. chleb guagua, który ma kształt dziecka oraz piją colada morada - napój z fioletowej kukurydzy, jeżyn i innych owoców. Niektóre społeczności takie, jak zamieszkujący ten kraj Indianie, spotykają się ze zmarłymi przy grobach. Przynoszą w ofierze ich ulubione ofiary i wierzą, że dopiero kiedy zmarli się nimi najedzą sami zaczynają mogą je spożyć. Przy grobach często gra się też w kości. To jednak nie rozrywka, ale sposób porozumiewania się ze zmarłym. Każdy wyrzucony numer oznacza inne jego potrzeby i zarzuty.
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze