A kierowca ryknął: "Wyp...!". Tajemnice płockiego pogotowia lotniczego

Stacja znajduje się na lotnisku płockiego aeroklubu - niewielki teren wydzielony siatką, trawa równiutko skoszona, na betonowym placyku stoi żółty helikopter, dobrze znany płocczanom z tego, że czasem po kilka razy dziennie lata im nad głowami. W piętrowym budynku mieści się hangar, na piętrze są pomieszczenia socjalne, tu mogą nocować lekarz, ratownik, załogi z innych stacji. Na dole jest pomieszczenie operacyjne, na monitorze komputera dyżurny pilot obserwuje np., jak układają się chmury nad Polską. Tam, gdzie jest ich całe kłębowisko, można spodziewać się burzy, więc w razie czego dowódca poleci inną drogą. I widać wszystkie bazy w Polsce, nawet te, z których śmigłowce wyleciały do akcji.

Fot. DOMINIK DZIECINNY

Śmigłowcowa Służba Ratownictwa Medycznego podlega bezpośrednio Ministerstwu Zdrowia. W całym kraju ma 17 baz, w lecie - 18, bo wtedy działa ta sezonowa w Koszalinie. - To, że jesteśmy w Płocku, jest dużą zasługą byłego dyrektora Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego - podkreśla kierownik bazy Michał Dąbrowski. - Co prawda stacje są głównie w miastach wojewódzkich, ale on chodził, prosił, przekonywał, namawiał, aż się udało. Pomogło to, że powstała na mapie kraju pewna dziura: między Warszawą a Bydgoszczą, między Łodzią a Olsztynem nie było LPR-u. Rywalizowaliśmy o bazę z Włocławkiem, ale ostatecznie jest u nas.

Fot. DOMINIK DZIECINNY

W stacji prócz kierownika, który zresztą sam jest ratownikiem medycznym, są jeszcze na dyżurze lekarz Grzegorz Kamiński, ratownik Ziemowit Ławczyński, pilot Arkadiusz Choiński. To oni w razie wezwania wskoczą do śmigłowca i polecą ratować czyjeś życie. Chodzą w pomarańczowych, nawet gustownych kombinezonach. Ich krój został specjalnie zaprojektowany, ale szczegółowe wymogi określa ustawa. Na przykład kolor. I to, że materiał ma drugi stopień niepalności, co oznacza, że wytrzymają przez kilka chwil temperaturę nawet do tysiąca stopni. W związku z tym tkanina nie przepuszcza powietrza, w upały bywa trudno, ale bezpieczeństwo nade wszystko.

Ziemowit Ławczyński na swoim miejscu w Eurocopterze

Podczas rozmowy kilka razy odzywa się charakterystyczny dźwięk dzwonka telefonu, na który załoganci reagują zerwaniem się z miejsc. Ale na szczęście to nie wezwania do akcji. - Kiedyś podobny dzwonek usłyszałem w OBI i odruchowo porzuciłem wózek, już chcę biec... i nagle śmiech mnie dopada, bo przecież to nie mój dyżur, jestem po prostu w sklepie - uśmiecha się jeden z mężczyzn.

Lekarz Grzegorz Kamiński

Zanim dostali eurocoptera, przez półtora roku mieli do dyspozycji Mi-2, maszynę, większą, cięższą, gorzej wyposażoną. Ale pilot Choiński, choć nowego krytykować nie śmie, miał do niej większy sentyment.

Otwarcie bazy w styczniu 2009, na zdjęciu poprzedni śmigłowiec Mi-2

- Pułkowniku - mówią do niego koledzy. On niby nie lubi tego, ale chętnie przyznaje, że był pilotem wojskowym, z armii odszedł w stopniu podpułkownika. Latał na Mi-24, to był prawdziwy latający czołg. - Całkiem jak Rambo - komentujemy z uznaniem, a koledzy, bez cienia drwiny, mówią: - Co tam Rambo, Rambo przy pułkowniku to cienki Bolek!

Pilot Arkadiusz Choiński

Co ciekawe, wśród osób, z którymi rozmawiamy, każda ma - oprócz swoich zawodowych powinności i umiejętności - smykałkę do lotnictwa. Doktor Kamiński jest na przykład zapalonym modelarzem, klei maszyny, które latają. Modelarzem jest też kierownik Dąbrowski, choć jego modele są statyczne. - W dodatku był pilotem szybowców - dopowiadają koledzy, ale Dąbrowski tylko macha ręką: - No tak, ale o tym nie ma co pisać... 
Ratownik Ławczyński jedynie przyznaje, że choć zawsze lubił takie ekstremalne dziedziny jak lotnictwo, to do pracy w LPR bardziej przyciągnęły go sprawy medyczne, ratowanie życia w sytuacjach skrajnego zagrożenia. O pilocie Choińskim możemy dodać, że na płockich piknikach lotniczych był zawsze dyrektorem pokazów. - Pikniki powinny wrócić do miasta, niech ratusz coś pomyśli i zrobi w tej sprawie - apelują wszyscy, korzystając z obecności "Wyborczej".

W powietrzu najważniejszy jest pilot, kapitan. Po lądowaniu "dowodzenie" przejmuje lekarz. - Ale LPR dba o to, by nasze dziedziny się przenikały, jesteśmy do tego szkoleni - podkreśla załoga. - Na przykład pilot musi znać urządzenia, jakie mamy na pokładzie, leki, musi wiedzieć, gdzie co jest, by w razie potrzeby szybko i sprawnie pomóc ratownikom. Ratownicy zaś muszą umieć pomagać w czasie lotu.

- Ja jestem silny chłop, więc zdarzało się, że przejmowałem np. masaż serca u pacjenta - potwierdza Choiński.

Fot. DOMINIK DZIECINNY

Eurocopter jest niewielki, miejsca w nim mniej niż w zwykłej karetce ratunkowej. Zawsze siadają tak: w kabinie z prawej strony pilot, obok - ratownik. W czasie lotu to on np. pomaga w utrzymywaniu łączności radiowej i ustawianiu parametrów. Lekarz siedzi tyłem do nich, za to przodem do pacjenta, który leży na noszach, z głową w stronę pilota. Tułów i nogi są w takiej niewielkiej niszy, do której raczej trudno się dostać. - Dlatego nie możemy np. zabrać rodzącej kobiety - wyjaśnia Michał Dąbrowski. Dodaje: - Pacjentów najpierw trzeba ustabilizować, opatrzyć na ziemi. A czasem, jeśli coś złego dzieje się z pacjentem w powietrzu, to lądujemy i tam udzielamy wszelkiej możliwej pomocy.

Fot. DOMINIK DZIECINNY

Polskie śmigłowce są ponoć jednymi z najlepiej wyposażonych w sprzęt medyczny na świecie. Są w nich m.in. defibrylator, respirator, ssak elektryczny i ręczny, pompa infuzyjna, jest też plecak ratowniczy z pełnym wyposażeniem, w tym walizeczka z mnóstwem ampułek z różnymi lekami pozwalającymi zachować parametry życiowe; nigdy nie wiadomo z góry, co będzie potrzebne. Z tyłu jest zestaw do porodu, dodatkowe respiratory, zestawy do użycia w wypadkach masowych... - We wszystkich eurocopterach w całej Polsce jest dokładnie to samo i w tych samych miejscach - uzupełnia Dąbrowski. - Każdy pracownik LPR - lekarz, ratownik czy pilot - może doskonale pracować w każdym z nich, bo wszystko jest im dobrze znane.

Teoretycznie każda baza obsługuje obszar w promieniu 60 km. Jeśli wezwanie nadchodzi z bliska, to w ciągu trzech minut załoga jest już w śmigłowcu i startuje. Jeżeli odległość do miejsca wezwania wynosi od 60 do 130 km, do chwili startu nie może upłynąć więcej niż 6 minut, a jeśli odległość jest większa niż 130 km - 15 minut. - Śmigłowiec nie jest zatankowany do pełna, bo wtedy jest lżejszy, szybszy - tłumaczy pilot. - Paliwa jest tyle, że na pewno starczy na lot gdzieś niedaleko. Jeśli trzeba dolecieć dalej, muszę go dotankować, więc to dłużej schodzi.

Jak szybko są w stanie dotrzeć do osoby potrzebującej pomocy? Dla przykładu podają, że przy dobrej, sprzyjającej pogodzie, lot na 131. kilometr leci się średnio 40 minut.

- Owszem, czasami zdarzają się nam sytuacje ekstremalne, ale procedury w LPR są takie, by w maksymalnym stopniu zapewnić bezpieczeństwo - opowiada doktor Kamiński.

- Jeżeli pogoda jest bardzo zła, to nie lądujemy gdzieś na siłę, ale tam, gdzie jest bezpiecznie - dorzuca Choiński.

Część lotów to transport chorych między szpitalami, chodzi głównie o sytuacje, kiedy liczy się czas. Nierzadko są to też wezwania do wypadków, katastrof. W takich przypadkach zdarza się, że na jedno miejsce zlatują się trzy, cztery śmigłowce ratownicze. - Nie tak dawno musieliśmy siadać na moście w Wyszogrodzie, my i koledzy z Warszawy. Trwał remont, był ruch wahadłowy, a w tym wszystkim - wypadek. Nie było innego wyjścia - wspomina pilot. - Zdarzało się już lądować na drodze między samochodami, nierzadko w szczerym polu.

Fot. DOMINIK DZIECINNY

Jeśli chory czy ranny jest nieprzytomny, zakłada się, że wyraża zgodę na transport drogą powietrzną. W przypadku pacjenta zdrowego musi on podpisać zgodę na lot. Jeśli nie podpisze, musi poczekać na karetkę. A sporo osób panicznie boi się latać. - Tydzień temu mieliśmy starszą panią, która leciała pierwszy raz w życiu - mówi Kamiński. - Ze strachu całą drogę mocno, kurczowo ściskała mnie za nogę. Czasem, jak ktoś bardzo się denerwuje, dostaje środki zmniejszające stres.

Pilot Choiński: - Kiedy indziej mieliśmy wezwanie do Słubic, do starszej krewnej naszego kolegi, też pilota LPR-u. Pani zgodziła się na śmigłowiec, ale pyta - To Sylwek dziś lata?. Jak usłyszała, że nie, to zgodę odwołała i trzeba było wezwać karetkę.

Fot. DOMINIK DZIECINNY

Są też tacy, którzy nie chcą wysiąść z helikoptera. Jak mała dziewczynka z wypadku; lekarz na wszelki wypadek postanowił odtransportować dziecko na badania do szpitala. Mała była zachwycona, ale na koniec zaparła się, że musi mieć jakąś pamiątkę, bo jej koledzy nie uwierzą, że leciała śmigłowcem. No i załoga na jakiejś oderwanej tekturce napisała uroczyste oświadczenie o odbytym locie, co potwierdziła własnymi podpisami.

Do chorych w domach załoga eurocoptera też jest wysyłana. Wtedy, kiedy jest podejrzenie udaru, zawału i trzeba maksymalnie szybko nieść pomoc. Dlatego ci ze śmigłowca mają do czynienia nierzadko trudniejsze przypadki niż ratownicy z karetek.

- Najbardziej nie umiem zrozumieć ludzi, którzy - wiedząc, że my ratujemy czyjeś życie - traktują nas wręcz wrogo - przyznaje doktor Kamiński. 
Michał Dąbrowski uściśla: - Często mamy wezwania do ośrodków zdrowia gdzieś na wsi, a te nie mają lądowiska. A my jakoś musimy dotrzeć, wylądować możliwie najbliżej i najbezpieczniej. Bywa, że jest to jakieś prywatne pole. I jego właściciel awanturuje się: -Jakim prawem, dlaczego tu!?

Choiński: - Ratując życie, możemy lądować w dowolnym bezpiecznym miejscu, tak stanowi prawo. Może się zdarzyć, że komuś rozwalimy płot na przykład albo podmuch wybije szybę, ale to jest wpisane w nasze działania. Właściciel może później dochodzić roszczeń od naszego ubezpieczyciela.

Lekarz: - Kiedyś mieliśmy wezwanie do wiejskiego ośrodka zdrowia, mieliśmy lądować na pobliskim polu. Ale strażak z grupy, która nam pomagała, poinformował, że rolnik kategorycznie się na to nie zgadza. Ustąpiliśmy, usiedliśmy dalej na boisku, bo co by było, jakby ten rozzłoszczony człowiek rzucił w śmigłowiec kamieniem, łopatą? Trzeba było minimalizować niebezpieczeństwo.

Nie zawsze - na szczęście - jest tak, że ktoś, niepomny tego, że sam może kiedyś potrzebować pomocy na wagę życia, staje się wrogiem ratowników. Wielu ludzi reaguje zupełnie inaczej. Arkadiusz Choiński wspomina ze śmiechem taką sytuację: śmigłowiec nie mógł wylądować w miejscu wezwania, bo przeszkadzały drzewa i gęste krzewy. Usiadł więc w pewnej odległości i trzeba było szybkiej "podwózki" dla lekarza i ratownika medycznego. Poprosił o to kierowcę przejeżdżającego ulicą busa. - A ten już nawet nie krzyknął, ale ryknął tubalnie do pasażerów: "Wy...ać!!!". W sekundzie wszyscy znaleźli się na zewnątrz pojazdu, a on z ratownikiem i lekarzem natychmiast ruszył do chorego - wspomina pilot.

Ale nieocenioną wręcz pomoc wszystkie załogi LPR mają od strażaków, tych zawodowych, jak i ochotników. Po pierwsze, są oni przeszkoleni i do udzielania pierwszej pomocy, i do współpracy z ratownikami. Po drugie - są niezawodni. Zabezpieczają lądowisko, nieraz, gdy maszyna siada dalej, dowożą lekarza na samo miejsce, potem na noszach transportują chorego. - Strażacy to nasi bracia - twierdzi Dąbrowski.

- Kiedy lecimy w dane miejsce, to prosimy, żeby ktoś wyszedł na podwórko i machał czymś, żebym dokładnie wiedział, gdzie lądować - opowiada pilot. - Ale na widok śmigłowca wszyscy machają i bądź tu mądry, człowieku. Ale jak na podwórku stoi wóz strażacki, to ja idę na pewniaka.

- Ludzie często nie potrafią się zachować, podchodzą bardzo blisko maszyny, chcą robić zdjęcia, nie mając świadomości, że podmuch idący od śmigła może podnieść źdźbło trawy, kamień, które np. uszkodzą oko - dorzuca doktor Kamiński. - Często nie potrafią też ocenić stanu chorego, stąd bezpodstawne wezwania, co dotyczy zresztą także karetek pogotowia.

Eurocopter np. kiedyś poleciał do nieprzytomnego mężczyzny, który - jak się okazało na miejscu - był po prostu kompletnie pijany! A już szczyt niefrasobliwości osiągnęła pewna pani. Jechała autem i w pewnej chwili złapała za telefon i zadzwoniła do pogotowia, że przy drodze leży w dziwnej pozie człowiek w niebieskim kombinezonie. Na miejsce wtedy pojechała akurat karetka. I co zastała? Porzucony niebieski worek ze śmieciami! Bo pani nawet się nie zatrzymała, żeby sprawdzić, co widzi.

- Zanim wezwie się ratowników, trzeba sprawdzić, czy dany człowiek jest przytomny, czy kontaktuje, czy nie ma widocznych obrażeń - poucza Kamiński. - Warto się też uczyć pierwszej pomocy; młodzi w zasadzie to potrafią, co i raz się słyszy, że jakiś niemal dzieciak uratował komuś życie. Osoby w średnim wieku i starsze tego nie umieją. A często liczą się cztery pierwsze minuty, to one decydują o życiu i śmierci. Każda minuta zwłoki w podjęciu czynności reanimacyjnych oddala możliwość przeżycia o 20 procent!

Mówi się, że załogi LPR to elita pośród ratujących życie, choć oni sami tak się nie czują. Żeby zostać lekarzem czy ratownikiem medycznym w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym, nie wystarczy skończyć studia. Lekarz musi mieć odpowiednią specjalizację - np. z medycyny ratunkowej, chirurgiczną, anestezjologiczną czy pediatryczną. Czyli - doświadczenie zawodowe. Ratownik zaś musi mieć minimum trzy lata pracy w zawodzie za sobą. Chętnych nie brakuje. Kiedy były przyjęcia do Płocka, na dwa miejsca zgłosiło się 18 osób. Najpierw więc zrobiono im test teoretyczny, po którym zostało kilkoro kandydatów. Po części praktycznej, z fantomem, wyłoniono zwycięską dwójkę.

W płockiej bazie pracuje czterech pilotów: dwóch z Warszawy, jeden z Łodzi i jeden z Inowrocławia. Lekarzy - sześciu, w tym dwóch z Warszawy i jeden z Łodzi. Z Łodzi jest też jeden z zatrudnionych u nas ratowników.

Płocki eurocopter po zmroku nie lata, choć mógłby, to bardzo nowoczesna maszyna przystosowana do nocnych lotów. Ale tylko cztery bazy w Polsce są całodobowe. Ministerstwo Zdrowia nie ma jednak tyle pieniędzy, by tak było we wszystkich stacjach. Poza tym nie ma dostatecznej liczby pilotów, a jeden nie może przekroczyć czasu pracy wyznaczonego na 15,5 godziny. Szkolenia są bardzo drogie i obecnie każdy zainteresowany musi sam je sobie zapewnić. Kiedyś szkolili pilotów w Świdniku, szkoliło wojsko, ale to stare dzieje...

W Płocku o tej porze roku dyżurują od 7 rano do 20. Ale jak wezwanie jest za minutę 20, to też lecą.

Kiedy był jeszcze Mi-2, w ciągu półtora roku wykonał ponad 600 lotów i Płock szybko trafił do czołówki LPR w Polsce. Do tej pory wyruszali na akcje ok. 6 tys. razy! Tylko w ub. roku eurocopter wylatywał z bazy 433 razy, w tym roku już 144 (stan na środę w południe). Rekordowy dzień ustanowili pięcioma lotami.

Fot. Lukasz Cynalewski / Agencja Gazeta

Ruszają ratować życie nie tylko w okolice Płocka; także do Olsztyna, Nadarzyna, Koluszek, Nowego Miasta Lubawskiego, Łęcznej. Często są to transporty chorych do specjalistycznych szpitali. Mówią o sobie, że są zgraną załogą. Tego, że lubią swoją pracę, mówić nie muszą. To po prostu widać i czuć.

Deska rozdzielcza Eurcoptera

Tablica bezpieczników robi wrażenie

Gdyby helikopter lecąc wpadł np. na linie wysokiego napięcia, to te noże mają za zadanie je przeciąć

Eurocopter EC135 jest wyposażony w nietypowy tylni wirnik - fenestron. Zwiększa on bezpieczeństwo podczas lądowania w trudnych warunkach