Ten wybitny architekt wp³yn±³ na wygl±d zewnêtrzny katedry, ale tak¿e zaaran¿owa³ jej wnêtrze. Zaprojektowa³ chór, ambonê, meble do prezbiterium, wzmocni³ sklepienia, a w efekcie uchroni³ nasz± bazylikê przed kompletnym zniszczeniem podczas II wojny ¶wiatowej.
- Od dziecka ¿y³em w domu na kó³kach, podró¿uj±c z rodzicami z lasu do lasu. - wspomina³ w 2002 roku wiekowy ju¿ Adolf Siwak, syn wójta taboru Marcina Siwaka i wieloletni wójt p³ockich Romów. Tej wêdrówce, scalaj±cej romsk± wspólnotê, kres po³o¿y³y decyzje polskich w³adz pañstwowych z po³owy XX wieku. One te¿ sprawi³y, ¿e dla blisko dwustuosobowej spo³eczno¶ci wêdrownych Cyganów domem sta³ siê P³ock - wybrany z konieczno¶ci.
Wizyta Wojciecha Jaruzelskiego nie mog³a wzbudziæ równie radosnych emocji u wszystkich p³occzan, a jednak ton relacji tamtych wydarzeñ by³ niemal wznios³y. A wszystko wydarzy³o siê 24 stycznia 1989 r.
Koncerty, odczyty, uliczne zbiórki. Na trasie od Tumskiej do skweru co chwilê drogê zastêpuj± kwestarze ze skarbonkami. Przypinaj± znaczki do piersi, ludzie paraduj± z nimi dumnie, niektórzy cali oblepieni. Nie, to nie opis dzisiejszej WO¦P! To obraz P³ocka sprzed 100 lat! Wychodzi na to, ¿e wcale nie Jurek Owsiak wymy¶li³ Wielk± Orkiestrê ¦wi±tecznej Pomocy, a p³occzanie!
Gdzie jest w mie¶cie najpiêkniejszy i najwa¿niejszy plac budowy? Wielu p³occzan powie: w katedrze. W bazylice od kilku lat trwa intensywny remont. Tak¿e na przysz³y rok ks. proboszcz Stefan Ceg³owski planuje co¶ niezwyk³ego - zej¶cie do tajemniczej krypty pod po³udniow± wie¿± i poszukiwanie pod ni± romañskich fundamentów ¶wi±tyni
Krzy¿acy cenili sobie wspó³pracê z w³adc± P³ocka, ale w tym uk³adzie nie by³o równowagi si³. Siemowit ca³y czas traci³. Umowa w Raci±¿u przewidywa³a, ¿e dostanie jedn± trzeci± ziem jaæwieskich zdobytych w czasie wspólnych wypraw, a kolejna umowa, zawarta sze¶æ lat pó¼niej w Troszynie, obcina³a jego udzia³ o po³owê.
Przemoc i bandytyzm to wcale nie jest "wynalazek" naszych czasów. Od wieków przestêpcy, wywodz±cy siê zreszt± z wszystkich warstw spo³ecznych, s± zaka³± P³ocka i okolicznych miejscowo¶ci.
Archiwum Pañstwowe w P³ocku wyda³o w³a¶nie swój dziesi±ty ju¿ "P³ocki rocznik historyczno-archiwalny". Owszem, to pozycja bardzo powa¿na i pe³na naukowych szczegó³ów, ale znajdziecie w niej ca³± masê ciekawostek dotycz±cych historii P³ocka i regionu. Specjalnie dla Was wybrali¶my kilka.
- T± ksi±¿k± idê ¶mia³o z twarz± do spo³eczeñstwa. Pewnie czê¶æ osób, o których piszê, nie bêdzie zadowolona, bo siê je z mroków wydobywa. Ale niech siê ka¿dy w swoim lusterku obejrzy - tak mówi o swojej najnowszej ksi±¿ce "Mój album polityczny. Fakty. Dokumenty" Remigiusz Bielewicz, jej autor. To bardzo ¶mia³a pozycja, pokazuje rzeczywisto¶æ sprzed dziesiêcioleci bez makija¿u.
By³ bardzo przystojny. Pisano, ¿e twarz ma wrêcz niepokoj±co piêkn±. Edward Flatau, neurolog i psychiatra, twórca polskiej i ¶wiatowej neurologii. Wielki naukowiec, osobisto¶æ swej epoki. Singer opisywa³, jak leczy³ opêtan± przez dybuka, który zagnie¼dzi³ siê jej w uchu, Freud entuzjastycznie wypowiada³ siê o jego badaniach. Edward Flatau skoñczy³ Ma³achowiankê, a jego piêkny dom rodzinny kojarz± wszyscy p³occzanie. Bo urodzi³ siê w³a¶nie w P³ocku, 150 lat temu.
Zdjêcia wygl±daj± jak kadry z filmu historycznego. Wyra¼ne, piêknie skomponowane, ciekawe - jakby zrobi³ je fotoreporter najlepszej ¶wiatowej agencji. Konwoje wojskowe, szpitale, zbli¿enie na ¿o³nierza poleg³ego na polu pod Brzezinami... Trudno uwierzyæ, ¿e dokumentuj± zamierzch³e czasy pierwszej wojny ¶wiatowej. ¯e powstawa³y na froncie, w najtrudniejszych warunkach. W dodatku - ¿e wysz³y spod rêki p³occzanina!
Wszystko wykaza³a wizja lokalna w terenie, a zeznania z jej przebiegu sk³ada³ wo¼ny s±dowy, który razem z burmistrzem w wizji tej uczestniczy³. Czy precyzyjnie tê relacjê przekazujemy, stuprocentowej pewno¶ci nie ma, poniewa¿ ca³o¶æ jest spisana trudn± dzi¶ miejscami do rozszyfrowania staropolszczyzn±. A dzia³o siê to... w 1579 r.!
11 listopada 1918 roku nadesz³a wolno¶æ. Co w P³ocku wydarzy³o siê przez te 100 lat, jakie wydarzenia, decyzje, inwestycje wp³ynê³y na jego losy? Jak wykuwa³ siê P³ock dzisiejszy? Spróbujmy to sobie odtworzyæ...
Ufundowana w tajemnicy, odnowiona jakby po cichu, przez wiele lat obros³a pomy³kami co do daty powstania, nazwiska projektanta, ba - nawet co do istnienia samego projektu. P³yta Nieznanego ¯o³nierza. Po latach jej historiê okrywa na nowo, prostuje i uzupe³nia Piotr Gryszpanowicz.
Jest na murze w przechodniaku miêdzy 3 Maja a Padlewskiego. Upamiêtnia cmentarz ¿ydowski, jaki by³ tu przed wiekami. I zrobi zapewne lepsz± robotê ni¿ niejedna pami±tkowa tablica.
Bo jest ich zaledwie czwórka - Piotr i Elwira Syska oraz Magdalena i Adam Sikorscy. Razem tworz± nieformaln± grupê Wielokulturowy Gostynin. I razem dokonali rzeczy wielkiej - przywrócili zbiorowej pamiêci zapomniany gostyniñski ¿ydowski cmentarz.
To ju¿ tradycja p³ockich wodniaków. W sobotê mo¿ecie ich obserwowaæ z brzegu, ale te¿ porozmawiaæ z za³og± "Pielgrzyma" - tratwy, która p³ynie na Westerplatte.
W przechodniaku miêdzy ul. Królewieck± a Sienkiewicza jest stara budowla. P³occzanie znaj± j± jako sklep z u¿ywan± odzie¿±. Mniej osób pamiêta, ¿e nie tak dawno mo¿na tam by³o kupiæ meble czy materia³y drzewne. A ju¿ tylko garstka wie, ¿e budynek jest pozosta³o¶ci± po dawnej dzielnicy przemys³owej, któr± jeszcze pod koniec XIX wieku stworzyli Margulies, Sarna, Urbañski... Obecni w³a¶ciciele obiektu sami wyst±pili do konserwatora zabytków, by przywróciæ mu status zabytku.
Gabriela Nowak-D±browska i jej m±¿ Piotr D±browski swoj± fundacjê nazwali Nobiscum. To znaczy: z nami. - Chodzi nam o wspó³dzia³anie, ju¿ z za³o¿enia fundacja ma charakter lokalny, nasz, p³ocki - mówi±.
"Wezwanie w sprawie za¶lubin", wzorowane na urzêdowym wezwaniu do stawienia siê w s±dzie, to nowoczesna forma zaproszenia na ¶lub. Dawnymi czasy inaczej to wygl±da³o, choæ i dzie³a przodków w tej materii wydaj± siê do¶æ ekscentryczne. Bo na przyk³ad wysy³ali go¶ciom - bilet wstêpu do ko¶cio³a na swoje za¶lubiny.
Mowa o niepozornej, w³a¶ciwie wewn±trzosiedlowej p³ockiej uliczce, prowadz±cej od Misjonarskiej do Gradowskiego. Tej, przy której sta³a szko³a, a od niedawna dzia³a POKiS. Nosi ona imiê Jana Zygmunta Jakubowskiego. Ale wed³ug Google Maps - wci±¿ patronuje jej Henryk Jakubowski. I tu ciekawostka - prywatnie brat Jana Zygmunta...
Pod koniec pa¼dziernika bêdzie gotowy nowy skwer rekreacyjny przy ul. Hermana. Uda³o siê wy³oniæ wykonawcê. To ostateczne po¿egnanie z boiskiem, które przed laty têtni³o ¿yciem.
Album ma sztywne, wykoñczone be¿owym p³ótnem i zawi±zywane na tasiemki ok³adki. Zdobienia nawi±zuj± do stylistyki z prze³omu XIX i XX wieku, podobnie czcionka napisu: "P³ock na starych pocztówkach i fotografiach". Oto spe³nione marzenie Ryszarda Rzymkowskiego, p³ockiego kolekcjonera. Prosto z drukarni, jeszcze gor±ce. Znajdziecie je na Jarmarku Tumskim.
Dawny i aktualny Pomnik 13 straconych. Synagoga i puste miejsce, w którym kiedy¶ sta³a. Podkowa i ¶lad po Podkowie - p³ockich Sukiennicach na Nowym Rynku. Skromne domki i ¼róde³ko Lewek u podnó¿a skarpy oraz... amfiteatr, który zbudowano na ich miejscu... £akomski zaprasza do dawnego P³ocka w swym najnowszym albumie "Jak by³o. P³ock. Jak jest".
Jest zdaje siê wczesna wiosna 1941 r., ¿o³nierze s± bez wierzchnich okryæ. Drewnianym mostem id± ¿o³nierze wermachtu, u¶miechaj± siê. Ten fragment p³ockiej przesz³o¶ci utrwalony na filmowej ta¶mie zaprezentowa³ w³a¶nie facebookowy profil "P³ocki wrzesieñ 1939".
Co k³u³o w zêby mieszkañców Radziwia? Dlaczego w P³ocku mówi³o siê na nich Tatarzy? I dlaczego badacze okre¶lali Radziwie jako "wyspê na niebezpiecznej rzece"? O tym wszystkim opowiada Tomasz Piekarski, historyk, dyrektor Archiwum Pañstwowego. I radziwianin.
Od razu uprzedzamy - podobno sta³o siê to dobrze ponad 100 lat temu. Wydarzenie to uruchomi³o wyobra¼niê niejakiej Kazimiery, p³occzanki z zami³owaniem do tworzenia literatury, do napisania opowiadania, które w roku 1908 zamie¶ci³a lokalna gazeta "Mazur" w "Kalendarzu na rok przestêpny 1908". Kazimiera piórem pos³ugiwa³a siê ca³kiem sprawnie, a fabu³a jej opowie¶ci mo¿e autorkê stawiaæ w gronie ówczesnych feministek. Bo ¿eby nie durni, bezwzglêdni faceci, mo¿e wszyscy ¿yliby d³ugo i szczê¶liwie...
Danusia Siedliñska w karnawa³owym przebraniu, siostry Pe³kowskie przy choince, defilada stra¿aków, stateczni pracownicy poczty, parada konna wojskowej orkiestry, wkraczaj±ca do miasta armia Hallera... Muzeum Mazowieckie ma dla was niespodziankê - cyfrow± wystawê ponad setki zdjêæ starego P³ocka.
Leszek Jagie³³o bierze za rêkê piêcioletni± córkê, ruszaj± w kierunku domu. Po drodze bawi± siê w sylabizowanie napisów: "SPO-¯YW-CZY". Leszek jest dumny z córki. Przy Kobyliñskiego na s³upie telefonicznym widzi dziwn± kartkê. Podchodzi, czyta.
Znajdzie siê na niej kilkadziesi±t zdjêæ i dokumentów ukazuj±cych przebieg wydarzeñ marcowych w ró¿nych miastach Polski.
Chleb jest pyszny. Upieczony z samego rana, w po³udnie smakuje prawie jak ciasto - puszysty, lekko wilgotny, miêciutki, pachn±cy. Pani Gruszczyñska upiek³a go z m±ki, któr± jej m±¿ Wies³aw i syn Krzysztof wyprodukowali w rodzinnym m³ynie. Z tej samej, któr± kupuj± od nich drogie warszawskie restauracje s³yn±ce z potraw z naturalnych, zdrowych produktów. Firma ma ju¿ 110 lat, a pan Krzysztof jest m³ynarzem w czwartym pokoleniu
Czy naukowcy zbadaj± szcz±tki pochowane w Kaplicy Królewskiej p³ockiej katedry? Rok temu biskup Piotr Libera wola³ wstrzymaæ siê z decyzj±, t³umaczy³, ¿e nale¿y zaczekaæ na koniec remontu kaplicy. Ale teraz, po jej zakoñczeniu... - Temat jest aktualny - zapewnia kuria.
Wstyd tym wiêkszy, ¿e wojewoda jest z nadania Prawa i Sprawiedliwo¶ci, a wicepremier PiS-owskiego rz±du ju¿ od 40 lat marzy o zburzeniu "reliktu panowania komunizmu", czyli Pa³acu Kultury i Nauki w Warszawie. Czy w P³ocku mamy tolerowaæ relikt panowania pruskiego zaborcy!? Bo z pami±tk± po zaborcy rosyjskim poradzili¶my sobie ju¿ przed wojn±, burz±c piêkn± sk±din±nd cerkiew na placu Obroñców Warszawy, dawniej Floriañskim.
Innym siê jako¶ udaje. W Radomiu w starej elektrowni jest Mazowieckie Centrum Sztuki Wspó³czesnej. W Krakowie - Muzeum Tadeusza Kantora. Londyñska Tate Modern, najs³ynniejsza galeria sztuki wspó³czesnej na ¶wiecie, to tak¿e stara elektrownia. A nasza? W naszej stoj± stare taczki.
- Chcia³am tañczyæ, a nie organizowaæ zespó³. Podjê³am siê organizacji ze strachu przed prorektorem - u¶miecha siê Maria Ingwer-¯abowska, za³o¿ycielka Zespo³u Tañca Ludowego Masovia, który dzia³a przy p³ockiej filii Politechniki Warszawskiej. Od tamtej pory minê³o 40 lat.
"Zapewne najbardziej ekstremalny epizod w dziejach polskiej archeologii". "Niewyt³umaczalny kaprys losu". "Metafizyczna wskazówka, ¿e dobro jest mo¿liwe zawsze i wszêdzie". "Szokuj±co niezwyk³e". Tak badacze opisuj± to, co przytrafi³o siê przedwojennemu kustoszowi dzisiejszego Muzeum Mazowieckiego Kazimierzowi Gelinkowi.
Szary dwupiêtrowy budynek przed wojn± by³ ozdob± osiedla Rybaki. Niecodzienna bry³a, szerokie schody, zapieraj±cy dech w piersiach widok z okien. Dzi¶ Rybaki piêkniej±, nabrze¿e jest remontowane, a co z kamienic±? Wszystko wskazuje na to, ¿e jest nie do uratowania.
Cmentarze - stra¿nice pamiêci, ¶wi±tynie zadumy. Przejd¼cie siê ich alejami. I wraz z nami powspominajcie p³occzan, którzy odeszli setki lat temu i tych, z którymi po¿egnali¶my siê ca³kiem niedawno.
W nadchodz±ce dni Wszystkich ¦wiêtych i Zaduszki bêdziemy odwiedzaæ naszych bliskich na okolicznych nekropoliach. Warto wiêc przypomnieæ cmentarz, którego ju¿ nie ma, a któremu sw± nazwê zawdziêcza jedno z p³ockich osiedli - Cholerka.
W sobotê £±ck przeniós³ siê na chwilê w czasie. Podczas wieczornej mszy chór za¶piewa³ pochodz±cy z VI wieku "Akatyst ku czci Bogarodzicy". A mieszkañcy £±cka dowiedzieli siê, jak to ksi±¿ê Siemowit III ³askawie zwolni³ wie¶ z 15 typów podatków!
Copyright © Agora SA
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)